Pubblichiamo il discorso tenuto oggi dalla presidente della repubblica ellenica, Ekaterini Sakellaropoulou, ad Atene in occasione della Visita Apostolica in Grecia di Papa Francesco.
Santità!
È con grande onore ed emozione che Le do il benvenuto al Palazzo Presidenziale. La Sua visita, per la seconda volta nel nostro Paese, indica il Suo vivo interesse per la nostra regione e per quella più vasta del Mediterraneo, nonché la Sua costante preoccupazione per il dialogo religioso e l’universalità del cristianesimo.
Questa Sua visita ha anche un grande valore simbolico, poiché quest’anno celebriamo il 200° anniversario dell’inizio della Rivoluzione greca contro il giogo ottomano, che ha portato alla creazione del moderno Stato greco. Il nostro popolo apprezza il Suo amore, così come il riconoscimento da parte Sua dell’importante contributo dello spirito greco alla civiltà occidentale e alla religione cristiana.
Il forte messaggio di fede e di fraternità che Lei ci trasmette, sulle orme degli Apostoli, simboleggia il riferimento della Chiesa alle sue origini, alle sorgenti dell’unità e della concordia, alla sapienza e alla gioia del Vangelo. In tempi difficili, con grandi prove per l’umanità, come la crisi migratoria con i tanti profughi, la povertà, il cambiamento climatico e la pandemia, il contributo della religione e della Chiesa non è solo di importanza esistenziale e non è limitato ai soli credenti. È direttamente collegato alla politica della cura e dell’umanità e apre la strada alla pacifica convivenza e alla prosperità di tutti noi. La salvaguardia della dignità umana e della coesione sociale è la scommessa che dà senso al rapporto tra autorità ecclesiastiche e autorità laiche, in una società mondiale dalle potenzialità inesauribili, ma anche con dolorose contraddizioni.
La Sua offerta infaticabile e disinteressata al prossimo, la compassione per coloro che sono in una posizione di debolezza e bisogno, gli sfortunati e gli offesi, così come la Sua profonda sensibilità sociale, caratterizzano il Suo prezioso lavoro. Alimentano la condivisione e la riconciliazione tra le società e rimuovono pregiudizi obsoleti e muri culturali del passato. Lei ha costantemente sostenuto la legittimità internazionale e lo stato di diritto, i princìpi fondamentali che sono alla base della democrazia liberale, che anche la Grecia abbraccia e difende. La nostra comune comprensione dei valori è il fondamento della cooperazione tra il Vaticano e il nostro Paese ed è di particolare importanza per le sfide che affrontiamo, che trascendono i nostri confini nazionali.
La pandemia ha mostrato quanto siamo vulnerabili ed esposti nelle moderne società. Quanto è necessaria anche la vigilanza internazionale e l’assistenza tra gli Stati. Allo stesso tempo, come Lei ha sottolineato, la crisi sanitaria è un esercizio di responsabilità per tutti noi, soprattutto attraverso i comportamenti quotidiani di sostegno di chi è nostro prossimo. Nell’inesauribile energia e ispirazione degli scienziati, nel sacrificio di medici e infermieri, nella pazienza e nell’adattabilità di molti, riconosciamo l’unicità e la ricchezza della natura umana di fronte a un calvario lungo e senza precedenti. Oggi, la prospettiva della vaccinazione per il mondo intero, specialmente per i diseredati, è la questione più grande e pressante della giustizia distributiva. Il virus si nutre e muta dalla negazione irrazionale della realtà e dalle disuguaglianze della nostra cultura.
Conosciamo il Suo particolare interesse per l’ambiente e per il cambiamento climatico, con i Suoi interventi e messaggi negli incontri internazionali, nonché la Sua sollecitazione agli Stati ad adottare misure più ambiziose. Come Lei ha sottolineato, questo è uno dei più grandi problemi morali, con riferimento alla vita delle generazioni future, ma anche con conseguenze drammatiche nel presente, come quelle vissute dalla Grecia e da altri Paesi del Mediterraneo con gli incendi estivi. Combattere la crisi climatica è una priorità assoluta per l’Europa e richiede un approccio olistico allo sviluppo sostenibile, nonché un cambiamento radicale nel nostro modo di vivere. In questo contesto, la Grecia partecipa a iniziative internazionali per proteggere il patrimonio culturale e naturale dagli effetti del cambiamento climatico.
Le Sue iniziative per la crisi migratoria e per i rifugiati e la Sua presenza a Lesbo testimoniano l’importanza del problema e la sua grande dimensione umanitaria. Lei ha ripetutamente espresso la Sua sensibilità per i migranti e i richiedenti asilo e ha invitato la comunità internazionale a unirsi al dialogo e alla risposta coordinata alla loro disumana strumentalizzazione. Lei ha inoltre sistematicamente contribuito alla gestione della crisi e ha riconosciuto l’umanità dei greci, nonché il peso sproporzionato che hanno sopportato. Dal canto suo, il nostro Paese si sta adoperando per prevenire i traffici illeciti di persone e il loro sfruttamento politico.
La Grecia attende con impazienza la collaborazione con la Santa Sede per la protezione delle popolazioni cristiane nelle aree dove vi è pericolo, persecuzione e discriminazione. Il Vaticano ha già compiuto passi importanti in questa direzione in tutto il mondo, e in particolare nel Medio Oriente. Il rispetto della libertà religiosa delle comunità cristiane e la conservazione dei monumenti e del patrimonio culturale è un prerequisito per il consolidamento del pluralismo e della tolleranza.
A questo punto non potrei non menzionare la Basilica di Santa Sofia e ringraziarLa per il Suo caloroso sostegno, affinché essa rimanga un simbolo ecumenico del culto religioso e un monumento emblematico del patrimonio mondiale, accessibile a tutti.
Santità,
Il Suo splendore spirituale universale e il Suo contributo multidimensionale alla costruzione di una cultura di solidarietà ed empatia ci ispirano con il più profondo rispetto verso la Sua persona. Personalmente e a nome del popolo greco, auguro a Lei e ai Suoi ospiti buona salute e longevità, nonché il rafforzamento della fede e l’unità dei cristiani.
Αγιώτατε,
Με ιδιαίτερη τιμή και συγκίνηση σας υποδέχομαι στο Προεδρικό Μέγαρο. Η επίσκεψή σας, για δεύτερη φορά στη χώρα μας, υποδηλώνει το υψηλό ενδιαφέρον σας για την περιοχή και την ευρύτερη Μεσόγειο, καθώς και τη διαρκή μέριμνά σας για τον θρησκευτικό διάλογο και την οικουμενικότητα της χριστιανοσύνης. Έχει επίσης μεγάλη συμβολική αξία, δεδομένου ότι φέτος εορτάζουμε τα 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης κατά του οθωμανικού ζυγού, που οδήγησε στη δημιουργία του σύγχρονου Ελληνικού Κράτους. Ο λαός μας εκτιμά την αγάπη σας, καθώς και την εκ μέρους σας αναγνώριση της σημαντικής συμβολής του ελληνικού πνεύματος στον Δυτικό Πολιτισμό και τη Χριστιανική Θρησκεία.
Το ισχυρό μήνυμα της πίστης και της αδελφοσύνης που μας μεταφέρετε, στα χνάρια των Αποστόλων, συμβολίζει την αναφορά της Εκκλησίας στις καταβολές της, στις πηγές της ενότητας και της σύμπνοιας, στη σοφία και τη χαρά του Ευαγγελίου. Σε καιρούς δύσκολους, με μεγάλες δοκιμασίες για την ανθρωπότητα, όπως η προσφυγική και μεταναστευτική κρίση, η φτώχεια, η κλιματική αλλαγή και η πανδημία, η συμβολή της θρησκείας και της Εκκλησίας δεν έχει μόνον υπαρξιακή σημασία και δεν περιορίζεται στο πλήρωμά της. Συναρτάται ευθέως με την πολιτική της φροντίδας και του ανθρωπισμού και διανοίγει δρόμους για την ειρηνική συνύπαρξη και ευημερία όλων μας. Η διαφύλαξη της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της κοινωνικής συνοχής είναι το στοίχημα που νοηματοδοτεί τις σχέσεις των εκκλησιαστικών και των κοσμικών αρχών, σε μια παγκόσμια κοινωνία με ανεξάντλητες δυνατότητες, αλλά και επώδυνες αντιφάσεις.
Η ακάματη και ανιδιοτελής προσφορά στον πλησίον, η συμπόνια για αυτούς που βρίσκονται σε θέση αδυναμίας και ανάγκης, τους άτυχους και αδικημένους, καθώς και η βαθιά κοινωνική σας ευαισθησία, χαρακτηρίζουν το πολύτιμο έργο σας. Τροφοδοτούν την καταλλαγή και τη συνεννόηση μεταξύ των κοινωνιών και αίρουν ξεπερασμένες προκαταλήψεις και πολιτισμικά τείχη του παρελθόντος. Έχετε με συνέπεια ταχθεί υπέρ της διεθνούς νομιμότητας και του Κράτους Δικαίου, των θεμελιωδών αρχών που στηρίζουν τη φιλελεύθερη δημοκρατία, τις οποίες ασπάζεται και υπερασπίζεται και η Ελλάδα. Η αξιακή μας συναντίληψη είναι το θεμέλιο της συνεργασίας μεταξύ του Βατικανού και της χώρας μας και αποκτά ιδιαίτερη σημασία για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε, οι οποίες υπερβαίνουν τα εθνικά μας σύνορα.
Η πανδημία κατέδειξε πόσο ευάλωτοι και εκτεθειμένοι παραμένουμε στις σύγχρονες κοινωνίες της διακινδύνευσης. Πόσο επίσης αναγκαία καθίσταται η διεθνής εγρήγορση και η αρωγή μεταξύ των κρατών. Ταυτόχρονα, όπως έχετε επισημάνει, η υγειονομική κρίση συνιστά μια άσκηση ευθύνης για όλους μας, ιδίως μέσα από καθημερινές συμπεριφορές στήριξης των συνανθρώπων μας. Στην αστείρευτη ενέργεια και έμπνευση των επιστημόνων, την αυτοθυσία των γιατρών και των νοσηλευτών, την υπομονή και την προσαρμοστικότητα των πολλών, αναγνωρίζουμε τη μοναδικότητα και τον πλούτο της ανθρώπινης φύσης ενώπιον μιας πρωτοφανούς και μακράς δοκιμασίας. Σήμερα, η προοπτική του εμβολιασμού για όλο τον πλανήτη, ειδικά για τους μη προνομιούχους πληθυσμούς, ανάγεται στο πιο μεγάλο και επείγον ζήτημα διανεμητικής δικαιοσύνης. Ο ιός θρέφεται και μεταλλάσσεται από την ανορθολογική άρνηση της πραγματικότητας και τις ανισότητες του πολιτισμού μας.
Γνωρίζουμε το ιδιαίτερο ενδιαφέρον σας για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή, με τις παρεμβάσεις και τα μηνύματά σας σε διεθνείς συναντήσεις, καθώς και την προτροπή σας προς τα κράτη να υιοθετήσουν πιο φιλόδοξα μέτρα. Όπως έχετε υπογραμμίσει, πρόκειται για ένα εκ των μεγαλύτερων ηθικών ζητημάτων, με αναφορά στη ζωή των επόμενων γενεών, αλλά και με δραματικές συνέπειες στο παρόν, όπως αυτές που βίωσαν η Ελλάδα και άλλες μεσογειακές χώρες με τις καλοκαιρινές πυρκαγιές. Η καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης συνιστά κορυφαία προτεραιότητα για την Ευρώπη και προϋποθέτει μια ολιστική προσέγγιση για τη βιώσιμη ανάπτυξη, όπως και μια ριζική αλλαγή στον τρόπο ζωής μας. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα μετέχει σε διεθνείς πρωτοβουλίες για την προστασία της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Οι πρωτοβουλίες σας για τη μεταναστευτική και προσφυγική κρίση και η παρουσία σας στη Λέσβο μαρτυρούν τη σπουδαιότητα του προβλήματος και τη μείζονα ανθρωπιστική του διάσταση. Έχετε επανειλημμένα εκφράσει την ευαισθησία σας για τους μετανάστες και τους αιτούντες άσυλο και καλέσει τη διεθνή κοινότητα να προσχωρήσει στον διάλογο και τη συντονισμένη αντίδραση απέναντι στην απάνθρωπη εργαλειοποίησή τους. Έχετε συστηματικά συμβάλει στη διαχείριση της κρίσης και αναγνωρίσει τον ανθρωπισμό των Ελλήνων, καθώς και το δυσανάλογο βάρος που έχουν επωμιστεί. Από την πλευρά της, η χώρα μας καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την αποτροπή της παράνομης διακίνησης ανθρώπων και της πολιτικής εκμετάλλευσής τους.
Η Ελλάδα προσβλέπει στη συνεργασία με την Αγία Έδρα για την προστασία των χριστιανικών πληθυσμών σε περιοχές όπου κινδυνεύουν και υφίστανται διωγμούς και διακρίσεις. Το Βατικανό έχει ήδη προχωρήσει, στην κατεύθυνση αυτή, σε σημαντικές ενέργειες ανά τον κόσμο και ιδίως στη Μέση Ανατολή. Ο σεβασμός της θρησκευτικής ελευθερίας των χριστιανικών κοινοτήτων και η διαφύλαξη των μνημείων και της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι αυτονόητη προϋπόθεση για την εδραίωση του πλουραλισμού και της ανεκτικότητας.
Στο σημείο αυτό δεν θα μπορούσα να μην αναφερθώ στην Αγία Σοφία και να σας ευχαριστήσω για τη θερμή στήριξή σας, ώστε αυτή να παραμείνει ένα οικουμενικό σύμβολο θρησκευτικής λατρείας και ένα εμβληματικό μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς, προσβάσιμο σε όλους.
Αγιώτατε,
Η οικουμενική πνευματική σας ακτινοβολία και η πολυδιάστατη συνεισφορά σας στην οικοδόμηση ενός πολιτισμού της αλληλεγγύης και της ενσυναίσθησης, μας εμπνέουν τον πιο βαθύ σεβασμό. Προσωπικά και εκ μέρους του ελληνικού λαού εύχομαι υγεία και μακροημέρευση σε σας και τους φιλοξενούμενους, καθώς και ενδυνάμωση της πίστης και ενότητα της Χριστιανοσύνης.